Nefsini Tezkiye Eden Felaha Erer

Allah-u Zülcelâl, bir ayet-i kerimede nefis hakkında şöyle buyuruyor: “Nefse ve onu en güzel bir biçimde şekillendirene; sonra ona fücur ve takvasını ilham edene yemin olsun ki, muhakkak nefsini arındıranlar kurtulmuştur. Onu günahlarla örten de, hüsrana uğramıştır” buyurur. (Şems, 8-10) Tasavvuf alimlerinin çoğuna göre nefis, insanın bedeninde canlılığın, isteklerin, çeşitli duyguların kaynağı olan bir melekedir. Âlimlerin çoğunluğu nefsi aklın zıddı olarak tarif etmişlerdir. Akıl, kendisine verilen ilmi alıp, düşünüp tezekkür ve tedebbür etme kabiliyetine sahiptir. Nefis ise akıl dışı dürtülerle ve türlü vehimlerle doludur. Bu sebeple insanın iç âleminde kontrol daima akılda olmalıdır. Peygamber efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem bir hadis-i şerifinde buyuruyor ki: “Akıllı kimse, nefsini hâkimiyeti altına alıp ölümden sonrası için çalışandır. Aciz de, nefsini hevasının peşine takan ve Allah’tan (kuru kuruya) temennide bulunan kimsedir.” (Tirmizî, Kıyamet 26,) Rasûlullah sallallahu aleyhi vesellemin bu özlü nasihatinde birbirine zıt iki insan tipinden bahsediliyor. Birincisi kendi nefsine söz geçiren, ahiret için yapılması gereken her şeyi yapan, iradesi kuvvetli, gayretli insan tipi. İkincisi ise nefsine yenik düşmüş, onun arzuları peşinde sürüklenen ve ahiret hakkında sadece aldatıcı hayal kuran kimse. Aklı Allah-u Zülcelâl’in indirdiği ilim ve hikmetle kuvvetlendirip, nefsin üzerinde hakimiyet sağlamak icap eder. İşleri nefsin temayülüne bırakmak çok tehlikelidir. Çünkü nefis bir anlık zevk uğruna insanı iki cihanda rezil rüsvay eder. Peygamber efendimiz sallallahu aleyhi vesellem: “Cennet çepeçevre nefsin hoşuna gitmeyen şeylerle sarılmış, Cehennem de bedeni arzu iştahları kabartan şehvetle kuşatılmıştır”(Buhari, Rikak 28; Müslim, Cennet, 1) buyuruyor. Nefis, kendi içinden yükselen arzuların onu nasıl bir felakete götüreceğinden habersizdir. Kuran-ı Kerim’de Hz. Yusuf aleyhisselam, nefis hakkında, “Ben nefsimi savunmaya girişmem çünkü nefis kötülüğü şiddetle emredicidir,(emmare). Ancak Allah’ın rahmet ettiği kimseler hariç.” (Yusuf 53) demektedir. Yusuf aleyhisselam, kendisine rüya tabirleri, hadiselerin tevili gibi sırlı ilimler ve hikmet verilmiş bir Peygamberdir. Nefsin “emmare” olduğu, yani emretmeyi pek sevdiği ve hep kötülüğü emretmeye eğilimli olduğu bilgisi, bizzat Yusuf aleyhisselamın dilinden aktarılmaktadır ki, bu bilginin ne kadar mühim bir hakikat olduğu anlaşılsın. Çünkü Yusuf aleyhisselam, bu ilme erişinceye kadar çok badirelerden geçmiştir. Onun o zorlu imtihanlardan geçerek öğrendiği ilmi Kuran-ı Kerim’i okumakla biz kolayca elde etmiş oluyoruz. Bu da Allah-u Zülcelâl’in Muhammed ümmetine olan büyük rahmeti ve ikramıdır. Böylece anlıyoruz ki insanoğlunun kendi nefsini her yönüyle bilmesi, onun iki dünyada da selamete kavuşması için çok önemlidir. Çünkü insan nefsini tanımazsa, onun hislerini ve dürtüklemelerine uyarak büyük yanlışlara ve felakete sürüklenir. Ali İbn-i Ebu Talib kerremallahu veche şöyle buyurdu: “Nefsimle ben, koyun sürüsü ile çobanına benzeriz. Çoban, sürüyü hangi tarafa toplarsa diğer taraftan dağılır. Nefsinin azgınlıklarını terbiye eden, rahmet kefenine sarılarak, azizlerin toprağına defnedilir. Bunun aksine kalbin iyiliklerini öldüren kimse de lanetlenmiş kefene bürünerek, azap göreceği toprağa defnedilir.” İşte akıl daima bir çobanın koyun sürüsünü gözetip, uçurumlardan, canavarlardan muhafaza edip, güzelce gütmesi gibi nefsin üzerinde murakıp olmalıdır. REKLAM ALANI Nefis Uyuşur Ama Ölmez Nefsi kontrol altında tutabilmek için de onun isteklerini yapmamak, ona istediklerini vermemek, kuvvetlenmesine fırsat tanımamak icap eder. Nefis, eline imkan geçtiği zaman firavun gibi olur. Hiçbir kural, kaide tanımak istemez. Hatta başkalarına da hükmetmek ister. Nitekim Firavun’u peşinden sürüklemiş ve en sonunda: “Ben sizin en yüce Rabbinizim!” (Naziat; 24) dedirtmiştir. Eline aynı imkan ve fırsatlar geçse pek çok kişinin nefsi Firavun’un istediği şeyleri ister. Eline fırsat geçmediği sürece nefis siner, küçük isteklerle meşgul eder. Bu haline aldanmamalı, küçük isteklerine bile fırsat tanımamalıdır. Çünkü o isteklerini yapa yapa güçlenmesine izin verilmiş olur. Mevlânâ Celaleddin Rumi rahmetullahi aleyh’nin ifadesiyle, nefis, kışın karlar altında kalmış, donmuş ve uyuşuk yılana benzer. Onun anlattığı bir hikâyede cahil ve gafil bir adam, dağda bulduğu uyuşuk bir yılanı ölü zannederek bineğinin terkisine koyup şehre getirmiştir. Halbuki o ölü zannettiği yılan, güneş sıcağından canlanınca sahibini boğuvermiştir. İşte insan, nefsine emniyet eder, bir şey olmaz zannederek nefsin arzu ve şehvetlerini dürtükleyecek ortamlara girerse o uyuşuk zannettiği nefsi uyanıverir ve sâhibini felakete sürükler. O yüzden hiçbir insan nefsinden emin olmamalıdır. Nefis sadece arzu ve isteklerin değil, çok daha derin duyguların da kaynağıdır. Gerçekten de; nefiste çok derin duygular, arzular, ihtiyaçlar ve bunlar sebebiyle ortaya çıkan farklı türde kaygılar ve bunalımlar vardır. Kuran-ı Kerim’de nefsin bu halleri hakkında pek çok ayet-i kerime vardır. Bunlardan birkaçına göz atacak olursak: “Gerçekten insan pek tamahkâr ve dar gönüllü yaratılmıştır.” (Mearic, 19) “İnsan hayrı istediği gibi şerri de ister. İnsan pek acelecidir.”(İsra, 11) “İnsanlardan kimi de Allah’a, bir ucundan ibadet eder. Eğer kendisine bir hayır gelirse onunla huzur duyar ve eğer başına bir kötülük gelirse yüzüstü döner…” (Hac, 11) “Biz insana katımızdan bir rahmet tattırdığımız zaman ona sevinir. Ama ellerinin işledikleri yüzünden başlarına bir kötülük gelirse işte o zaman insan pek nankördür.”(Şura 48) “Allah sizden (yükünüzü) hafifletmek ister. Çünkü insan zayıf yaratılmıştır.(nisa 28) İşte insanın iç dünyasında, nefsinde duyduğu bu karmaşık duygular, inişli çıkışlı haller, insanın bu dünya hayatında yapması gereken vazifelere engel olmakta ve onu doğru yolda ilerlemekten alıkoymaktadır…

Allah’ın İnsanda Görmek İstediği En Güzel Hal

Hayâ insanın manevî süsüdür. Hayâ, hem nefsin arzularına karşı kişiyi korur, hem de olgun bir şahsiyete sahip olmasına vesile olur. Hem de kişinin Allah indinde iyilerden (salihlerden) yazılmasını sağlar. Nefsini şımartmadan yaşayıp, hayâ örtüsünü bürünenlere selam olsun. Hayâ; özü fıtratta olan, insana imanla birlikte verilen, iman arttıkça kendisi ve etkisi artan, iman azaldıkça, kendisi ve etkisi azalan bir örtüdür. Hayâ insanı insan eden, insanı olgun eden bir duygudur. Hayâ insanın manevî süsü, Allah’ın insanda görmek istediği en güzel haldir. Hayâ aynı zamanda Allah’ın insanda görmek istemediği her türlü kötü huydan da uzak durmak, arınmaktır. Hz. Peygamber sallallahu aleyhi vesellem hayâya çok ehemmiyet vermiş ve “Hayâ imandandır.” (Buhari, İman, 16) demiştir. Bir şey imandan ise, onu korumak esasında imanı korumaktır. Aynı zamanda onun yıpranması ve erimesi imanın yıpranması ve erimesi anlamına gelir. Dolayısı ile hayânın çokluğu imanın güçlülüğünü, hayânın zayıflığı ise imanın zayıflığını gösterir. Yine Efendimiz aleyhisselatu vesselam; “Bütün Peygamberlerin üzerinde ittifak ettikleri bir söz vardır: Şayet utanmıyorsan, dilediğini yap!” (Buhârî, Edeb, 78) buyurarak, hayânın yani utanma duygusunun bizi birçok yanlıştan ve batıldan koruyacağını haber veriyor. Utanma duygusu insanı tutan en erdemli duygudur. Bu duygu erimeye başlamış ise, müminlerde önce yanlışta normalleşme, sonra yaptığının doğruluğuna inanma, sonra onu savunma ve daha sonra da onu bir inanç ve iman haline getirme duygusu yer alır. Demek ki hayânın korunması sonuç itibariyle imanın ve onun uzantısı olan amellerin, esasen aslında ahiretin korunması anlamına gelir. Ümmet içerisinde ilk önce kalkacak duygulardan bir tanesi de hiç şüphesiz hayâ duygusudur. Bir insanın iman etmeden önceki hayatında, eğer fıtratı da bozulmuşsa utanma duygusunu onda bulmak mümkün değildir. Ancak iman kişinin içine aktıkça, ona imanla birlikte hayâ duygusu da verilir ki imanını korusun, onu güzel bir elbise gibi üstüne örtsün. Nefsin İstediği Şekilde Yaşamak Nefis, her zaman canının istediği “nefis” şeyleri ister. Aslında bu kişinin hayâsını yaralayan, hatta çok ileri gidildiğinde “hayâ perdesinin yırtılmasına” yol açanda nefsin şımartılmasıdır. Bu durum insanın nefsine verdiği tavizlerle başlar, nefsine mutlak anlamda tâbî olduğunda son bulur. Güzel bir hayânın başlangıcı, gençlik çağlarında başlar. Yine bozulmanın temeli de gençlik yaşlarında başlar. Bu bozulmanın önüne geçebilmek için, hayâ ve edep örtüsünün kişinin üzerinden hiç çıkarılmaması gerekir. Hayâ, hem nefsin arzularına karşı kişiyi korur, hem de olgun bir şahsiyete sahip olmasına vesile olur. Hem de kişinin Allah indinde iyilerden (salihlerden) yazılmasını sağlar. Nefsini şımartmadan yaşayıp, hayâ örtüsünü bürünenlere selam olsun. İnsan aklı sürekli kıyaslama yaparak çalışır. Ve insan kendisini çoğu kez, kendi dışındaki insanlarla kıyaslayarak ve onlara özenerek özdeşleştirir. Peygamber efendimiz sallallahu aleyhi vesellem bunu çok iyi bildiğinden, sahih bir hadisinde; “Her kimde şu iki özellik bulunursa, Allah o kimseyi şükreden ve sabreden bir kul olarak yazar, kimde de bu iki özellik bulunmazsa Allah o kimseyi şükreden ve sabreden olarak yazmaz. Kim din konusunda kendisinden üstün kimselere bakar ve onlar gibi olmaya çalışırsa, dünyalık konusunda da kendisinden aşağı olanlara bakıp Allah’ın kendisine verdiği nimete hamdederse, Allah bu kimseyi şükredici ve sabredici olarak yazar. Kim de din konusunda kendisinden aşağı olan kimseye bakar ve kendisini ondan iyi görüp kulluğunu artırmaz dünyalık konusunda da kendisinden üstün olan kimselere bakarak elinden kaçan şeylere üzülürse, Allah’da o kimseyi ne şükreden ne de sabreden olarak (şükretmeyen ve nankör olarak) yazar.” (Tirmizî, Kıyamet 58) buyuruyor. Çünkü hayata sürekli bu şekilde bakan insanda zihni yenilmişlik duygusu kendisinden uzaklaşacak ve olgun şahsiyet oluşmaya başlayacaktır. Müminlerle Birlikte Olmamak Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi vesellem buyuruyor ki: “Mümin müminin aynasıdır…”(Ebu Davud, Edeb, 49) Kişi müminlerle birlikte oldukça kendisine ve davranışlarına çeki düzen verir ve bu onun ruhunda “hayânın mayalanmasına” vesile olur. Ancak bir sebeple müminlerden ayrılmaya başlayanlarda, artık birlikte olduğu insanların davranışları, ahlakı ve hayâsı ona da sinmeye başlar. Bu çoğunlukla gençlik yıllarında arkadaş çevresi arasında başlar. İnsan kimlerle birlikte olduğuna ve oturup kalktığına dikkat etmeli. Çünkü veciz bir sözde söylendiği gibi, “Üzüm üzüme baka baka kararır.” Aklı, kalbi ve hayatı müminlerle birlikte olanlara selam olsun… Hayâ Nasıl Güçlendirilir? Hayânın sebebi imandır. İman zayıflarsa hayâ da zayıflar. İman güçlenirse hayâ da güçlenir. O yüzden hayânın güçlenmesi için, önce imanın gözden geçirilmesi gerekir. Çünkü güçlü bir imanda zayıf bir hayâ olmaz. İmanın güçlenmesi ise imanı zayıflatan deliklerin tıkanması ile başlar. Arkadaş Seçimine Dikkat Etmek İnsan çevresiyle büyür. Ve çevresindeki birçok şey de insanın içinde büyür. İnsan eğer yanlış yerdeyse yanlışlar onda toplanmaya başlar. Eğer doğru yerdeyse doğrular onda toplanmaya başlar. Olgun bir imana ve sonuçta olgun bir şahsiyete ulaşmak için kişi doğrularla birlikte olmalıdır. Hz. Peygamber aleyhisselatu vesselamın, “Kişi dostunun dini üzeredir. Bu yüzden her biriniz, kiminle dostluk ettiğine dikkat etsin.” (Tirmizî, Zühd, 45) hadisini iyi anlamamız gerekir. Arkadaş insana bazen iyilikler aşılar. Ama bazen de kötülükler… Bir mümin hiçbir zaman edilgen olmamalıdır. Ama her zaman etken olmalıdır. Çünkü kötülükler bulaşıcı olduğu gibi iyilikler de bulaşıcıdır. Kur’an’a Rağbetimiz Artmalı Kur’an kalplere şifadır. Kur’an kişinin ahlakını düzeltir. Kur’an anlayışını düzeltir. Kur’an kişiyi Allah’a yaklaştırır. Kur’an kişiyi ahirete hazırlar ve Kur’an insana olgun bir şahsiyet ve hayâ duygusu verir. Kur’an ahlakı aynı zamanda, Hz. Peygamber sallallahu aleyhi vesellemin de ahlakıdır. O yüzden her mümin mutlaka Kur’an ahlakını üzerine almalı, olgun bir şahsiyete ulaşmalıdır! Eğitim Sohbetlerine Devam Etmek Hz. Peygamber sallallahu aleyhi vesellem sahih bir hadiste, “Ya öğrenen ol, ya öğreten ol, ya dinleyen ol ya da ilmi seven ol. Fakat sakın beşincisi olma. Yoksa helak olursun.” (Taberânî, Beyhakî) buyuruyor. Bu açık bir mesaj önemli bir uyarıdır. Bir Müslüman’ın olgun bir imana ve onun sonucu olan olgun bir hayâya nasıl sahip olacağına işaret eden onun yerini ve yöntemini gösteren bir hadistir. O kişide edepli bir ruh (incelik) oluşmuştur. Hayâ bir örtü salih amel ise onun göstergesi ve meyvesidir. Eğitim sohbetleri, insanın dalgalı sularda gemisinin başı boş gitmemesini, içine su almamasını sağlayan, Rahman’ın istediği hedefe doğru varmasını mümkün kılan bir yol haritasıdır. Gençken eğitim sohbetlerine katılan birçok insan, ilerleyen yıllarda hayatına katılan yeni şeylerle birlikte gözünü başka yerlere çevirir. İşte kopmanın başladığı, normalleşmenin “herkes gibi”leşmenin oluştuğu yer tam da burasıdır. Kişi artık dersleri aksatır olmaya başlamıştır. Kitap okuma oranı iyice aşağılara düşmüştür. Artık namazlarından eski hazzı alamaz olmuştur. Nafileleri iyice terk eder duruma gelmiştir. Tüm bunların kişide kaldıracağı ilk duygu “huşûdur” daha sonra ise “hayâ…” Allah-u Zülcelâl’in ve O’nun güzel kullarının yanında olup imanını ve hayâsını muhafaza edenlere selam olsun. Hayâ’lı Olan İnsanların Özellikleri – İmanları yüksek ve kavi olur. – Amelleri zarif ve huşûlu olur. – Sözleri tatlı ve derin olur. – Davranışları yumuşak ve hikmetli olur. – Üstüne başına ve hareketlerine çok dikkat ederler. – Sürekli düzenli Kur’an okurlar. – Allah’ı ve dinini her şeyden çok severler. – Hz. Peygamber sallallahu aleyhi vesellemi ve Ehl-i beytini canından çok severler. – Utanma duyguları çok yüksektir. – Az ve öz konuşurlar – Kahkahayla gülmezler – Nefislerini asla şımartmazlar – Fazla yemez, fazla konuşmaz ve fazla uyumazlar – Okumaya ve düşünmeye düşkündürler – Sahabe gibi olmaya gayret ederler – Ahirete bakarak yaşarlar – İnsanlara bakarak yaşamazlar – İnfaka çok düşkündürler – Yardımlaşmayı çok severler – Ehliyle iyi geçinirler – İnsanları kırmazlar – Hayvanlara eziyet etmezler – Sahip olduğu hiçbir şeye gerçekte kendi malı gibi bakmazlar – İyiliği ve güzelliği severler – Çirkinlikten ve utanmazlıktan uzak dururlar – Allah’ı önemseyerek yaşarlar İmanlı, şahsiyetli ve hayâlı olarak yaşayanların yolu açık olsun. Allah’ı unutmadan yaşayanlara müjdeler olsun. Selam ve dua ile.

ÇOCUKLARA GÜZEL ALIŞKANLIKLARI NASIL KAZANDIRABİLİRİZ?

Doğruluk, dürüstlük, merhamet, diğerkâmlık, adalet gibi güzel ahlakın emarelerini çocuklarında görmek, her anne babanın isteği ve emelidir. Ahlaki değerleri çocuklarına yerleştirmeye çalışan anne babalar olarak bazen tıkanabilmekte veya hataya düşebilmekteyiz. Bazı anne babalar ne yapmaları gerektiğini bilmediğinden hata edebilir veya tıkanabilir. Bazıları da bildiği halde tıkanabilir ve yanılabilir. Bilmek, doğruyu yapmak için yeterli değildir. Önemli olan, sahada ve uygulamada doğruyu yapabilmektir. Hata edenlerin en hayırlısı, hatasından dönenlerdir. Bundan da önemlisi, hata yaptığının farkında olabilmek ve yapılan hatayı kabullenebilmektir. Bu yazımı çocuklarına erdemli davranışları alışkanlık haline getirmek isteyen anne babalara bir fikir olması, doğru ebeveyn davranışını hatırlatması ve çocuklarıyla sağlıklı iletişimlerine bir katkı olması adına yazıyorum. Sayacağım faktörler, çocuklara doğru alışkanlıkları kazandırma adına yeterli olmayabilir. Konuya sadece ana hatları ve kısıtlı bilgi ve tecrübeme dayanarak ele aldığımı bilmenizi isteyerek giriş yapmak istiyorum. Gayret bizden, başarı Allah’tandır. Çocuklara Güzel Alışkanlık Kazandırmada Faydalı Bazı Yöntemler – Ahlaklı ve salih bir insan olmak: Bu özelliğe sahip olmak için sadece evli ve çocuklu olmak gerekmez. İnsan, kendini anlamaya başladığından itibaren ahlaklı bir birey olmanın yollarını öğrenmelidir. Zira kişide yerleşmeyen ahlak, çocuğuna sirayet etmez. Şahsi kanaatim şu yöndedir ki kişinin yaşam boyu yaptıkları, sözleri, duyguları ve istekleri bile sonraki kuşağa geçmekte ve zemin bulduğu an, sonraki nesilde kendini izhar etmektedir. O yüzden çocuk sahibi olmayan kişiler ahlak konusunda gevşeklik göstermemeli, kendini bu konuda güzelleştirmenin derdine evlenmeden önce düşmelidir. Bizden önceki nesillerin iyi ve kötü birçok özelliği -farkındayız veya değiliz- bizlerde belirmektedir. Bizden sonraki kuşaklara, iyi ahlak gibi büyük bir miras bırakmak ve bunu canı gönülden dilemek, çok kıymetli bir idealdir. Bu kıymeti, peygamberin tertemiz soyunda görmeliyiz. Onun soyu Hz. İbrahim’e kadar dayanan, içinde zina gibi yüz kızartıcı suçları işleyen kimsenin olmadığı bir soydu. Bu soyluluk, dünyaya büyük ve son peygamber olma vasfına sahip yüce ahlak sahibi bir insan kazandırdı. Bu da bize, ahlak sahibi bir neslin, sonraki kuşaklara tesirini göstermektedir. – Sabır ve tutarlılık: Çocuk eğitiminde olmazsa olmaz iki faktördür. Bir araba düşünün! Sabır, arabayı ileri götüren gaz; tutarlılık ise o arabanın tekerleridir. Sabır olmazsa eğitimde bir adım bile gidilemez. Tutarlılık olmayan eğitimde sabır olsa da ilerleme olmaz. İkisi de şart, ikisi de gerekli. Sabır ve tutarlılık vesilesiyle çocuklarda kazandıramayacağınız güzel alışkanlık yoktur, Allah’ın izniyle. – Hoşgörü ve güven: Bu ikisini de arabanın koltuk ve direksiyonuna benzetebiliriz. Bunların yokluğu ya da eksikliği, çocuğu yaralar. Hayatı boyunca rüzgârın estiği yöne doğru yalpalanmasına sebep olabilir. Hoşgörü ve güven vermek, çocuklara alışkanlık kazandırırken olmazsa olmaz şartlar arasındadır. Hoşgörü ve güven eksikliği ile büyüttüğünüz çocuktan, beklediğiniz güzel davranış, olsa da eksik olacaktır. – Güzel örneklik: Ağızdan çıkanlar değil, gönülden gelenler tesir eder. Ebu Hanife’nin bal hikâyesini bilir misiniz? Bal yiyen bir çocuğun bal sebebiyle vücudunda yaralar çıkarmış. Ama çocuk baldan bir türlü vazgeçemiyormuş. Ailesi sonunda Ebu Hanife’nin yanına gitmişler. Ebu Hanife 40 gün sonra gelmelerini söylemiş. Kırk gün sonra geldiklerinde Ebu Hanife çocuğa “Bundan sonra bal yeme evladım!” demiş. Ailesine dönüp, “gidebilirsiniz” demiş. Şaşkınlık içinde evlerine dönmüşler. Çocuğun bir süre sonra bal yemediğini görünce Ebu Hanife’ye gelerek hikmetini sormuşlar. O da gülümseyerek “Kırk gün önce ben de bal yiyordum. Bal yiyen birinin, başkalarına ‘bal yeme’ demesi etkili olmazdı. Sizin ilk gelişinizde bal yemeyi kestim. Bunu önce kendi nefsimde denedim. Kendim, bunu bırakmamın mümkün olduğunu görünce sözüm de ona tesir etti.” Bu anlamlı olay üzerine şunu söyleyebiliriz ki; anne-babalar çocuklarında gördükleri güzel ahlaka ters davranışlar için önce nefislerine yönelerek varsa bir hata ve eksikleri, onları düzeltmelidirler. – Teenni: Yani acele etmemek. Anne babalar, öğrettikleri şeyleri çocuklarında hemen görmek isterler. Hatta bazı fevri tavırları bu düşünceden kaynaklanır. Ama acele şeytandandır. Hele ki çocuk yetiştirme, aceleyi hiç kaldırmaz. Özellikle ilk bebeklik yıllarında çocuklar, kendilerini konuşarak ifade edemedikleri ve ağlayarak ihtiyaç ve isteklerini dışa vurabildikleri için anne babalar acele hareket edebilmekte ya da hiçbir şeyi öğretemediklerini düşünebilmektedirler. Bu doğru değil ve ebeveynleri hatalı tavırlara itebilir. Çocuklar, bu çok özel dönemlerinde doldurulmayı bekleyen bir kayıt cihazı gibi bomboştur. Verdiklerinizi eksiksiz kaydetme sürecindedirler. Zamanı geldiğinde bandı sarıp sizin izdüşümünüzü yansıtacaklardır. Teenni, bilhassa hazzı, anında elde etmeye alıştırılmış bir çağda yetişen anne babalar için daha da önem kazanmaktadır. Onlar, önce hazzı erteleme veya uzun vadeli ve kademeli işlere odaklanma konusunda kendi farkındalıklarını oluşturmalıdırlar. Doğru davranış ve bilinçli eğitim, ardından gelecektir. – Bilinçli, ahlaklı, aklı selim sahibi bir çevre: Tüm maddelerle birlikte en çok önemsenmesi ve atlanmaması gereken durumdur. Kendisine güzel örneklik sergileyecek bir çevreye sahip olmayan çocukların anne babası mükemmel olsa da etkileri eksik kalacaktır. Zira güzel alışkanlıklarda çevrenin etkisi oldukça büyüktür. Çevre, çocuk için iyiyi veya kötüyü tercih etmesinde, çok önemli bir eşiktir. Anne baba bunu asla atlamamalıdır. Güzel çevre ve doğru örneklik gösteren ortamı bulan anne babalar, hazine bulmuş gibi sevinmeli ve Rabblerine şükretmelidirler. Nice âlimin dizi dibinde yetiştiği halde çevre etkisiyle yanlışa sapan nasipsizler olduğu gibi nice cahil ailede büyüyüp de çevresindeki güzel örnekler sebebiyle hidayet bulan nasipli kullar da vardır. – Sevgi ve saygı: Çocuk da olsa insan, sevgi ve saygı gördüğü kişiyi örnek almaya meyyaldir. Çocuklar, sevgi görmediği insanın dediklerini yapmak istemezler. Bu kişiler anne babaları bile olsa.

Namazı nasıl kılacağım

Namazı nasıl kılacağım Sual: Namaza yeni başladım. Nasıl namaz kılacağımı örnekle açıklar mısınız? CEVAP Sabah namazının sünneti şöyle kılınır: 1- Kıbleye karşı dönülür. Ayaklar birbirinden dört parmak kadar açık tutulur. Ellerin baş parmakları kulak yumuşaklarına değdirilir, avuç içleri kıble istikametine açılır. Niyet ettim. Allah rızası için bu günün sabah namazının sünnetini kılmaya dedikten sonra Allahü ekber diyerek göbek altında sağ el sol elin üzerine bağlanır. O anda kıbleye döndüğünü de bilmek lazımdır. 2- Önce Sübhaneke okunur. Euzü Besmeleden sonra Fâtiha ve Besmele çekmeden veya çekilerek bir zammı sûre okunur. 3- Zammı sureden sonra Allahü ekber diyerek rükuya eğilinir. Ellerle diz kapakları kaplanır, bel düz tutulur ve gözler ayaklara bakar, üç defa Sübhane Rabbiyel-azim denir. 4- Semi'allahü limen hamideh diyerek doğrulur. Doğrulurken, pantolonu çekmemeli ve gözlerini secde yerinden ayırmamalı. Tam dik durunca Rabbena lekel hamd denir. 5- Ayakta biraz durup, Allahü ekber diyerek secdeye gidilir. Secdede üç defa Sübhane Rabbiyel-a'lâ denir. 6- Sonra, Allahü ekber diyerek sol ayak yere yayılır, sağ ayağın parmakları kıble istikametinde bükülür, uylukların üzerinde oturulur. Avuçlar, dizin üzerine konur ve parmaklar kendi haline bırakılır. 7- Sonra Allahü ekber diyerek, tekrar secdeye varılır. 8- Secdede üç defa Sübhane Rabbiyel a’lâ dedikten sonra Allahü ekber diyerek ayağa kalkılır. 9- Ayakta besmele çekilip Fatiha ve bir zammı sure okunup, Allahü ekber diyerek rükuya eğilinir. 10- İkinci rekat da, birinci rekatta tarif edildiği gibi tamamlanır. Yalnız ikinci secdeden sonra (Allahü ekber) diyince ayağa kalkmayıp uyluklar üzerine oturulur, Ettehıyyatü, Allahümme salli, Allahümme barik ve Rabbena âtina dualarını okuduktan sonra önce sağa, sonra sola Esselamü aleyküm ve rahmetullah diye selam verilir ve Allahümme entesselam ve minkesselam tebarekte ya zel-celali vel-ikram denir. Sonra hiç konuşmadan, hiçbir şey okumadan sabah namazının farzını kılmaya kalkılır. Sabah namazının farzı da aynen sünneti gibi kılınır. Namazdan sonra, 3 kere istigfar yani Estagfirullah okunur, sonra, Âyet-el-kürsi, 33 er defa sübhanallah, elhamdülillah ve Allahü ekber ve bir kez (Lâ ilâhe illallahü vahdehü lâ şerike leh lehül-mülkü ve lehül-hamdü ve hüve alâ külli şey’in kadir) okunur. Daha sonra dua edilir. Dört rekatlı sünnetlerin ikinci rekatından sonra oturduğunda sadece tehıyyat okuyup, [yani yukarıda tarif ettiğimiz gibi ilk iki rekatı kılıp] üçüncü rekata kalkılır. Üçüncü ve dördüncü rekatlarda Fatiha ve zammı sure okuyarak, rüku ve secdelerini yapıp oturur. Ettehıyyatü, Allahümme salli, Allahümme barik ve Rabbena âtina dualarını okuduktan sonra önce sağa, sonra sola selam vererek namazı tamamlar. Dört rekatlı farzların da ikinci rekatından sonra oturduğunda sadece tehıyyat okuyup, [yani yukarıda tarif ettiğimiz gibi ilk iki rekatı kılıp] üçüncü rekata kalkılır. Ancak, üçüncü ve dördüncü rekatlarda sadece Fatiha okuyarak, rüku ve secdelerini yapıp oturur. Ettehıyyatü, Allahümme salli, Allahümme barik ve Rabbena âtina dualarını okuduktan sonra önce sağa, sonra sola selam vererek namazı tamamlar. Akşamın farzı da böyledir. Yani üçüncü rekatında zammı sure okunmaz. Vitrin üç rekâtında da, Fâtiha’dan sonra zammı sûre okunur. Üçüncü rekâtta zammı sûreden sonra, eller, kulaklara kaldırılır, tekbir getirilerek göbek altına bağlanır, sonra, Kunut duaları okunur. İkindinin ve yatsının ilk sünnetleri, diğer 4 rekâtlı sünnetler gibidir. Ancak ilk teşehhütte Ettehıyyatü’den sonra salli barikler, üçüncü rekâta kalkıldığında ise önce Sübhaneke okunur. Kadın ise namaz kılarken, elleri erkekler gibi kulaklara getirmez, elleri omuz hizasına kaldırıp, niyet eder, elleri göğsü üzerine bağlar. Rükuda tam düz durmaz. Secdede dirsekleri yere yayar. Tehıyyatta uylukların üzerine oturur. Yani, ayaklarını sağa çıkararak yere oturur. El parmakları birbirine yapışık olur. Sual: Namazda niyet etmek ne demektir? CEVAP Namazda niyet etmek demek, o namazın ismini, vaktini, kıbleyi, cemaatle kılıyorsa imama uymayı veya imam olmayı kalbinden geçirmek demektir. Sual: Namazda ilk tekbir getirilirken eller kulakta mı olacaktır? CEVAP Namaza başlarken, erkekler iki eli kaldırır, baş parmak uçları kulak yumuşağına değer. Avuç içleri kıbleye döndürülür. Eller kulaktan ayrılırken, Allahü ekber demeye başlanır, göbek altına bağlarken bitirilir. Allahü ekber denildikten sonra da eller bağlansa namaz bozulmuş olmaz ise de, bahsettiğimiz tarife uygun yapılması iyi olur. Sual: Namaza tekbir getirince mi başlamış oluyoruz, elleri bağlayınca mı? CEVAP Ellerin önemi yok, tekbir getirince başlanmış oluyor. Sual: Seccadesiz namaz kılınır mı? CEVAP Namaz, temiz olan her yerde kılınır. Seccade şart değildir. Toprak üzerinde, hasır üzerinde, kilim üzerinde, temiz olan her şey üzerinde namaz kılınır. Namaz kılacak yer bulunamadığı takdirde ayakkabı ile girilen, fakat necaset görülmeyen odalarda da kılınır. Sual: Bir rekat namaz, ne zaman başlar, ne zaman biter? CEVAP Birinci rekat, namaza durunca, diğer rekatlar ayağa kalkınca başlar, tekrar ayağa kalkıncaya kadar devam eder. Son rekat ise, selam verinceye kadar devam eder. İki rekattan az namaz olmaz. Sual: Zammı sure nedir, uzunluğu ne kadar olmalıdır? CEVAP Fatihadan sonra okunan, uzun veya kısa bir sureye yahut üç âyete veya üç âyet miktarına uygun bir âyete zammı sure denir. Üç âyetin miktarı kelime itibarı ile on kelime, harf itibarı ile otuz [30] harf olmalıdır! (Redd-ül Muhtar) Sual: Beş vakit namazda okunan zammı surenin sünnet miktarı kaç âyettir? CEVAP Sabah namazının iki rekatında toplam kırk, en fazla elli âyet okumak sünnettir. Öğle namazında sünnet olan, sabah namazından daha aşağı miktar okumaktır. İkindi ve yatsı namazında sünnet olan, yirmi âyet okumaktır. Akşam namazında sünnet olan, her rekatta kısa bir sure okumaktır. Kısa sureler, Beyyine suresinden sonraki surelerdir. İmam olan kimsenin farz kıldırırken yukarıda bildirilen âyet miktarlarından fazla okuması tahrimen mekruhtur. Cemaat uzun okunmasını istese de yine mekruh olur. Fakat cemaat sünnet miktarından daha kısa okunmasını isterse, imamın kısa okuması caiz, uzun okuması caiz değildir. Mesela yolcular, abdesti zor tutan kimseler, sabahın farzını kıldıracak imama, “En kısa sure ile namazı kıldır” deseler, imam da Kevser ve İhlas suresi ile namazı kıldırsa caizdir, mekruh olmaz. (Hindiyye) Sual: Elektrik sobasına, hava gazı alevine karşı namaz kılmak caiz midir? CEVAP Her türlü sobaya karşı, aleve ve ışık kaynaklarına karşı namaz kılmak caizdir. Ancak açıkta olan ateşe karşı namaz kılmak caiz değildir. Sual: Namaz kılarken melodili cep telefonum çalarsa, namaza zararı olur mu? CEVAP Cep telefonu çalınca namaz bozulmaz. Fakat İbni Âbidin’de bildirildiğine göre, kalbi meşgul eden, huşuu gideren şeyler yanında, mesela çalgı yanında namaz kılmanın mekruh olduğu bildirilmektedir. Mekruhlar namazın sevabını azaltır. Bazı camilerde hoparlör açık olduğu zaman müzik sesleri geliyor. Namaz kılarken huşua mani olan şeyleri kaldırmak gerekir. Sual: Namaz kılarken nasıl durulur? CEVAP Allahü teâlânın huzurunda bulunduğumuz için edebe uygun durulur. Namaza dururken, önde Sırat varmış gibi düşünmek, Azrail aleyhisselamın her an canımızı almak üzere hazır olduğunu düşünmek ve ömrümüzün en son namazını kılıyormuş gibi hareket etmek iyi olur. Sual: Namaza durunca, önümdeki masanın üstünde bir resim gördüm. Namazımın mekruh olmaması için namazı bozup resmi kaldırmam uygun olur muydu? CEVAP Namazı bozmak caiz değildir. Namazdan önce bunun gibi hususlara dikkat etmeli. Sual: Namaz kılarken, başını yana döndürüp, gelen kimseye bakmak veya falanca eşya nerde diye sorana, kolunu uzatıp el ile işaret etmek namazı bozar mı? CEVAP Namazı bozmayan az işe amel-i kalil, namazı bozacak kadar çok olana amel-i kesir denir. Namaz kılarken başını, yüzünü etrafa çevirmek amel-i kalil olup mekruhtur. (Falanca şey nerede?) diye sorana, eli ile kolu ile işaret etmek de amel-i kalil olup mekruhtur. Namaz kılarken göğsünü kıbleden çevirmek amel-i kesir olup namazı bozar. (Merakıl-felah) Sual: Namaz kılan bir arkadaşa, Düşen takkeni bir elinle al, mahzuru olmaz veya Biraz yer aç da geçeyim gibi sözler söylesem, o da bana uyarak dediklerimi yapsa, arkadaşın namazı bozulur mu? CEVAP Başkasının sözü ile takkeyi almak veya onun sözü ile yer açmak namazı bozar. Fakat kendiliğinden hareket ederse bozmaz. Sual: Namaz kılarken çocuklar gürültü ediyor. Seslerini kesmeleri için tekbirleri biraz yüksek sesle okumak mekruh olur mu? CEVAP Mekruh olmaz. Şaşırtmayacak kadar az olan gürültülerine mani olmamalıdır! Sual: Namaz kılmakta olan bir kimseye, (Namazdan çıkınca, falanca yere gideceksin) gibi bir haber veren kimse, günaha girer mi? CEVAP Günaha girmez. Sual: Namazda selam verirken meleklere ve Peygamber efendimize de niyet edilir mi? CEVAP Yalnız kılan selam verirken hafaza meleklerine niyet eder. Peygamber efendimize de niyet etmesi iyi olur. Cemaatle kılan, imama ve sağındaki solundaki cemaate de niyet eder. Sual: Bir kimse kıbleyi araştırarak namaza durup bir rekat kıldıktan sonra, salih biri gelse, "yanlış durmuşsun" diyerek eli ile kıbleye döndürse, namazı sahih olur mu? CEVAP Evet, namaz sahihtir. Sual: Namazda, kıyamda iken ayakları ne kadar açmak gerekir? CEVAP Kıyamda iken, Hanefiler ayaklarını dört parmak, Şafiiler ise bir karış açar. Sual: İkindi ve yatsının farzını kaza ederken sünnetini kılar gibi ilk oturuşta salli barik okunur mu? Bir de akşamın farzını kaza ederken sünneti gibi iki rekat mı kılmak gerekir? CEVAP Bir farz, nasıl eda ediliyorsa, kazası da aynı olur. Kazası değişik olmaz. Akşamın farzını kaza ederken iki değil, üç rekat kılmak gerekir. (Redd-ül Muhtar) Sual: Dükkanda namaz kılarken müşteri geliyor. Namazı bozup müşteriyle meşgul olmak uygun mudur? Yoksa, namazı bitirmek mi gerekir? CEVAP Namazı zaruretsiz bozmak haramdır. Namazı bitirmeniz gerekir. Müşteri sizin namaz kıldığınızı gördüğüne göre, ya bekler veya gider. Müşteri için günah işlenmez. Sual: Namaz kılarken secdede dua etmek caiz midir? CEVAP Namaz kılarken secdede dua edilmez. Ancak bazı nafile namazlarda, secdede bildirilen tesbihler okunur. Namaz kılmadan da secdeye kapanıp dua etmek iyi olur. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki: (Kulun Rabbine en yakın hâli secdede ikendir. Öyle ise, secdede çok dua edin.) [Müslim] (Rüku ve secdede duaya gayret edin. Bu dua kabule layıktır.) [Müslim] Sual: Sabah ezanı okununca namazımı kılıp yatıyorum. Fakat ben yattıktan sonra başka camilerin ezanı okunuyor. Yeniden mi kılmam gerekir? CEVAP Namaz kılmak için ezanın okunması değil, vaktin girmesi şarttır. Vakit girmişse, ezan okunmasa da, kendimiz ezan okur, namazı kılarız. Ezan okumadan da kılsak namaz yine sahih olur. Fakat ezan okumaktan meydana gelecek sünnet sevabı noksan olur. Sual: Bir rükünde üç defa eli kaldırıp bir yerimizi kaşımak namazı bozar mı? CEVAP Bir rükünde üç defa eli kaldırıp, kaşımak namazı bozar. Bir kaldırışta aynı yeri 3-4 defa kaşımak namazı bozmaz. (Redd-ül Muhtar) Sual: Farz namazların üçüncü ve dördüncü rekatında zammı sure okunursa namaz bozulur mu? Böyle kılınan namazları kaza etmek gerekir mi? CEVAP Farz namazların 3. ve 4. rekatlarında zammı sure okumakta hiç mahzur yoktur. Bu bakımdan okunarak kılınmış namazları kaza etmek gerekmez. (Redd-ül Muhtar) Sual: Namazdan selam verip çıkınca, hemen kalkmak caiz mi? Allahümme entes selamü’yü, otururken değil de, kalkarken okumakta bir mahzur var mıdır? CEVAP Peygamber efendimiz, namaz sonunda selam verince, “Allahümme entes selamü ve minkes selam tebarekte ya zel celali vel ikram” der ve ancak o miktarda otururdu. (Tirmizi) Sual: Akşamın, yatsının, sabahın farzı gündüz kaza edilirken sesli mi okunur? CEVAP Sesli okumak caizdir. Sual: Tehıyyat okurken Besmele çekilse, secde-i sehv gerekir mi? CEVAP Gerekmez. Sual: Son rekatta Ettehıyyatüyü okuduktan sonra, unutarak, kalkıp bir rekat daha kılanın namazı sahih olur mu? CEVAP Son rekatta oturduğu için secde-i sehv ile namazı sahih olur. Fakat bir rekat daha kılması daha iyi olurdu. Son kıldığı iki rekât nâfile olurdu. Sual: Namaz kılarken, yatağa girince, dua veya kelime-i tevhid okurken, ağzımız kapalı olarak kalbden sessiz okumak uygun mu? CEVAP Kıraat, ağız ile okumak demektir. Kendi kulakları işitecek kadar sesli okumaya, hafif okumak denir. Yanında olan kimselerin de işitecekleri kadar sesli okumaya, yüksek sesle okumak denir. Hafif sesle okuyanı bir iki kişinin işitmesi mekruh olmaz. Sesli okumak, çok kişinin işitmesi demektir. (Bezzâziyye) Kendi işiteceği kadar sesle okumadan kılınan namaz sahih olmaz. Dua ederken de, kendi işiteceği sesle okuması, söylemesi gerekir. Kelime-i tehlili de, ibadet sevabı hasıl olması için, dil ile, kendi işitecek kadar sesli söylemek gerekir. Hatm-i tehlil okuyanların da, en az kendi işitecekleri kadar sesli okumaları gerekir. Kelime-i tehlil, ibadet olarak değil de, kalbi temizlemek için okunurken, dil oynatılmaz. (Redd-ül Muhtar) Sual: Öğleyi kıldıktan sonra abdestsiz olduğumu hatırladım. Yeniden kılmam gerekir mi? CEVAP Evet yeniden kılmak gerekir. Abdestli olduğunu zannederek, abdestsiz kılınan namaz sahih olmaz. Fakat, niyetine karşılık çok sevap verilir. Temiz zannederek necis su ile abdest alıp kılınan namazın şartı noksan olduğu için sahih olmaz ise de, niyet ettiği için sevap verilir. Şartlarına uygun olduğu için sahih olan bir namaz, riya ile, gösteriş için kılınırsa, sevap hasıl olmaz. (Eşbah) Sual: Takvimlerde yazılı olan imsak ne demektir? Bu vakitte sabah namazı kılınır mı? CEVAP İmsak, gecenin bitimi, yiyip içmenin yasak olduğu vaktin başlaması demektir. Türkiye Takvimi’nde yazılı olan imsak vaktinde, yiyip içmeyi kesmelidir! Türkiye'de bundan 15-20 dakika kadar sonra sabah namazı kılınabilir! Yanlış takvimlere göre hareket edip de, yiyip içmeye ezan okununcaya kadar devam eden kimsenin, suçu yanlış takvime bulması, kendini mesuliyetten kurtaramaz! Sual: Namaz kılarken, zammı surelerin sırasını şaşırınca secde-i sehv gerekir mi? CEVAP Gerekmez. Dalgınlıkla yapılınca, mekruh da olmaz. Sual: Namaz kılarken abdesti bozulan ne yapar? CEVAP Hemen sağ tarafa selam verip, namazdan çıkar. Abdest alıp, namazını tekrar kılar. Son teşehhüdde, salli-barikleri okurken abdest bozulsa, selam verilip namazdan çıkılır, namaz tamam olur. Sual: Eşimle beraber namaz kılıyoruz. Ayrıca niyet etmem lazım mı? CEVAP Cemaatle namazda, imama uyduğuna niyet etmek farzdır. Bu farz yapılmazsa namaz sahih olmaz. Sual: Namazda rüku ve secdedeki tesbihler 3 den fazla (5 veya 9) gibi söylenebilir mi? CEVAP Tek olmak şartı ile 5, 7, 9,11 gibi okumak müstehaptır iyi olur. İmam 3 den fazla okuyamaz. Sual: Vakit namazlarında zammı sure olarak hangilerinin okunması efdaldir? CEVAP Sabah namazında mümkünse biraz uzun sure okumalı, diğer vakitlerde kısa okumalı. Sual: Sadece Fatiha, Kevser ve İhlas surelerini biliyorum. Bunlarla namaz kılınır mı? CEVAP Kılınır. Diğer kısa surelerden de ezberlemeye çalışmalı, hep aynı şeyleri okumamalı. Sual: Ben namazda iken biri hapşırınca namazı bozup, yerhamükallah diyecek miyim? CEVAP Namazda iken hapşırana bir şey denmez. Sual: Soğukta kulakları kapatan pardösü başlığı [kapüşon] ile namaz kılınır mı? CEVAP Evet kılınır. Hatta sıcak günlerde de kılınır. Sual: Namazda âyetleri kendi duyacağımız kadar sesli okumak gerekiyor. Çok gürültülü bir ortamda âyetleri duymak için sesimizi yükseltmek gerekir mi? CEVAP Gerekmez. Gürültü yokken kendi duyacağı kadar yavaş okunur. Sual: Gözlük kullanıyorum. Çıkarmayı unutup namaza duruyorum. Secde ederken gözlükten burnum yere değmiyor. Namaz esnasında gözlüğümü çıkarsam namazım bozulmuş olur mu? CEVAP Secdeye inerken gözlük çıkarılabilir. Namaz bozulmuş olmaz. Tek el ile çıkarılması gerekir. Sual: Namaz kılarken fatihadan sonra sure okuyacağı halde bir an unutarak ellerini aşağı saldı ama eğilmedi. Namaza devam ederken ellerini tekrar bağlayarak mı devam edecek? CEVAP Bağlasa da mahzuru olmaz. Bağlamaması daha iyidir. Namazda fazla hareketten kaçmak gerekir. Sual: Namazda zammı sure deyince genellikle Fil suresi ile Nas suresi arası okunuyor. Kadir suresini Âyet-el kürsiyi Amenerrasulüyü veya herhangi bir uzun surenin birkaç âyetini okuyamaz mıyız? CEVAP Okunur. Kur’anın baştan sona kadar her âyeti okunur. Kısa olduğu için onlara namaz sureleri denmiş. Yoksa her sure okunur. Sual: İkindi namazını kılıyoruz. Namazın sünnetini kılıp bitirdikten sonra farza başlamadan evvel konuşmak (telefona cevap vermek, aile bireylerine bir şey söylemek gibi... vs) caiz midir? CEVAP Zaruret olmadan asla konuşulmaz. Dua vesaire de okunmaz. Zaruretler hariç beklenmez, ara verilmez, hemen farz kılınır. Sual: Cep telefonu çaldığında namazı bozabilir miyiz? CEVAP Namazı bozmak haramdır. Camide telefonu kapatmak gerekir. Yahut sesini kesmek iyi olur. Sual: Rükudan doğrulurken secde yerine mi bakmak lazım? CEVAP Evet. Sual: Yalnız Fatihayı bilen, zammı sure olarak da okur mu? CEVAP Sure öğreninceye kadar Fatihayı okur. Sual: Birinci rekatta kıraati unutan, ikinci rekatta hatırlasa ne yapar? CEVAP Namazı iade etmesi lazımdır. Kıraat farzdır. Sual: Akşamın farzını yanılıp üçüncü rekatta oturmadan dört rekat kılanın iade etmesi lazım mı? CEVAP Evet. Sual: Namaz kılana (Farz mı kılıyorsun) diye sorulunca, onun da evet manasında başını önüne eğmesi caiz mi? CEVAP Evet. Sual: Parka başlığı ile namaz kılmak caiz mi? CEVAP Hiç mahzuru olmaz. Sual: İçine ot doldurulmuş hayvanların bulunduğu odada namaz kılmak caiz mi? CEVAP Namaz kılarken, arkaya koymalı! Sual: Zammı sureyi okuduktan sonra Fatiha okumadığını hatırlayanın, Fatiha okuması gerekir mi? CEVAP Evet. Sonra da secde-i sehv yapar. Sual: Müminler için okunan 25 istigfarı, birer defa namazda Rabbena... dan sonra okumak caiz mi? CEVAP Evet. Namazı müteakip duadan sonra okumak evladır. Sual: Tehıyyatta (İbad-is-salihin) denirse namaz bozulur mu? CEVAP Hayır. Sual: Gülmemek için selam verip namazdan çıkmak caiz mi? CEVAP Hayır. Gülünce mecburen çıkılır. Sual: Besmele geçen âyeti, zammı sure olarak okumak caiz mi? CEVAP Evet. Sual: Namazda sure okunurken, uzun bir sure içinden âyet-i kerimeler okumakla, kısa bir surenin tamamını okumak arasında sevap açısından bir fark var mıdır? CEVAP Kısa sure okumak daha sevaptır. Sual: Gayri müekked sünnet namazlarda, ilk teşehhüdde tehıyyat ve salevatlar dışında rabbena âtina ve rabbenağfirli duaları okunur mu? CEVAP Okumak sevaptır. Sual: Bir sureyi bir rekatta birkaç kere okumak caiz midir? CEVAP Farzlarda bir sureyi bir rekatta tekrar okumak mekruhtur. Nafilelerde mekruh değildir. Sual: Namazda Salli bariklerden sonra, başka dua okumak caiz mi? CEVAP Hadis-i şeriflerde bildirilenleri okumak caizdir. Rabbena âtina veya rabbenağfirli gibi dua âyetlerini dua niyetiyle okumak da caizdir. Sual: Kur'anda, İnnehü min süleymane ve innehü Bismillahirrahmanirrahim diye bir âyet var. Bu âyeti zammı sure olarak okumak caiz olur mu? CEVAP Üç âyet miktarında bir âyet olduğu için caizdir. Sual: Namaz esnasında soluk alırken de kıraat caiz midir? CEVAP Caizdir. Sual: Namazda sure veya dua okurken hapşırsak duayı okumaya tekrar baştan başlamak gerekir mi? CEVAP Kalınan yerden devam edilir. Sual: Namaz surelerinin bazılarında âyetlerin sonlarında "la" durakları var. O duraklarda durmayı karıştırıyorum, geçince böyle okumak namazı bozar mı? CEVAP Namazı bozmaz. Sual: Her namazdan sonra, selam verince, eli yüze sürmek caiz mi? CEVAP Caiz ise de, sürmemeli; çünkü sünnet zannedilebilir. Sual: Secdeye giderken ve secdeden kalkarken sağ sol önceliği var mıdır? CEVAP Secdeye varırken, önce sağ, sonra sol diz, sonra sağ, sonra sol el, sonra burun ve alın yere konur. Secdeden kalkarken de bunun tersi yapılır. Yani secdeden kalkarken önce alın, sonra burun, sonra da sol el ve sağ el, sonra sol diz ve sağ diz yerden kaldırılır. Ancak, bunu çok bariz şekilde değil, başkalarının dikkatini çekmeyecek şekilde yapmalıdır. Sual: Kitaplarda secde için, alnı, burun ile beraber yere koymak vacib diye okudum. Bunlardan biri yere gelirse secdenin sahih olduğunu mu anlayacağız? CEVAP Secde için alnı yere koymak farzdır. Alın yere konmazsa namaz sahih olmaz. Burnu alınla beraber koymak vaciptir. Burnu koymayıp yalnız alnı koymak mekruhtur. Abdest sıkışıkken Sual: Abdesti sıkışıkken namaz kılmak tahrimen mekruhtur, fakat vakit dar olur da, abdest almak, namaz vaktinin geçmesine sebep olacaksa, bu hâlde o namazı kılması gerekir mi? CEVAP Evet, kılması gerekir, çünkü kazaya bırakma günahı, mekruh olarak kılmak günahından daha büyüktür. Kerahat vaktinde kılmak mekruh, kazaya bırakmaksa haramdır. (Hindiyye) Sual: Erkeklerin, namaza başlarken tekbir alış şekli nasıl olmalıdır? Cevap: Namaza başlarken, erkekler iki eli kaldırır, baş parmak uçları kulak yumuşağına değer, avuç içleri kıbleye döndürülmüş olmalıdır. Eller, kulaktan ayrılırken Allahü ekber demeye başlanıp, göbek altına bağlarken bitirilir. Sual: İkindinin sünneti ile, yatsının ve öğle namazının ilk sünnetlerinin kılınışında bir fark var mıdır? Cevap: İkindi ve yatsının ilk sünnetleri, Gayr-ı müekked sünnetlerdendir. Bunların ikinci rekatlerinde otururken, ettehıyyâtüden sonra, Allahümme salli ve Allahümme bârik sonuna kadar okunur. Ayağa kalkınca, üçüncü rekatte, önce Besmele çekmeden, Sübhaneke okunur. Halbuki, öğle namazının ilk sünneti Müekked sünnettir. Yani, kuvvetle emrolunmuştur. Sevabı daha çoktur. Bunda, birinci oturuşta, farzlarda olduğu gibi, yalnız ettehıyyâtü okunup, sonra üçüncü rekat için, hemen ayağa kalkılır. Kalkınca, önce Besmele çekip, doğruca Fâtiha okunur.

Emrolunduğun Gibi Dost Doğru Ol

“Ey iman edenler; Allah’tan korkun ve sadıklarla beraber olun.” (Tevbe; 119) Bu ayet bizi hayatımızda dost doğru olabilmek için kimlerle beraber olmamız hususunda ne güzel uyarıyor. Allah Resulü aleyhisselatu vesselamın hadisine baktığımız zaman; “Kesinlikle doğruluk iyiliğe götürür. İyilik de cennete götürür. Kul, sürekli olarak doğru söyler ve doğru olarak yaşarsa doğru olanlardan yazılır. Tersi ise cehenneme layık eder. Allah katında da yalancılardan yazılır.” (Buhârî, Edeb, 69; Müslim, Birr, 103, 104) Ayet-i kerimede Rabbimiz buyuruyor ki: “Şüphesiz bu Kur’an’da kulluk edenler için kâfi bir tebliğ vardır. (Ey Resulüm) Biz seni ancak âlemlere rahmet olarak gönderdik.”(Al-i İmran, 106-107) Nakşibendî büyükleri, Hz. Resûlullah sallallahu aleyhi vesellem Efendimizin öğrettiği hem zâhir hem de bâtıni edeplere sımsıkı sarılmışlardır. Arifler, “Önce usûl, sonra vusûl” demişlerdir. Yani, maksadına ulaşmak isteyen kimse, önce o işin usulüne göre yola çıkarsa, hedefine varır, yoksa yolda kalır. İnsan doğruluğu tüm azalarında yaşamalı. Dilinde. Niyetlerinde. Fedakârlıklarında. Her şeyi “İnsanlar görsün bilsin” diye değil, sadece ve sadece Allah bilsin diye yapmalı. İnsanlara meyletmemeli. Derdi yalnızca “İlâhî Ente Maksûdî” olmalı. İnsanların bilmesi, övmesi, isterse yüz sene sürsün. Allah bilir ve överse ebedî hayat boyunca devam eder. Demek ki, Allah’ın razı olması için yaşamak gerekir. Doğruluk, merhametli olmayı gerektirir. Öfkelenmemeyi gerektirir. Yumuşak, ağırbaşlı olmayı gerektirir. Allah Resulünün en büyük tebliğ gücü herkese yumuşak davranması ile olmuştur. Allah-u Zülcelâl özellikle hak yola davet ederken yumuşak söz söylenilmesini ayet-i kerimede bizzat istemiştir. Firavuna giderken Musa ve Harun aleyhisselama “…Ona yumuşak söz söyleyin…” (Taha, 40) buyuran Rabbimiz, böylelikle düşmanına dahi yumuşak davranılmasını istemiştir. Rabbimiz, Habib-i Zişan Efendimizin ahlakını methederken; “Andolsun, size içinizden öyle bir peygamber gelmiştir ki, sizin sıkıntıya uğramanız ona ağır gelir, size çok düşkündür, müminlere karşı şefkatli ve merhametlidir.” (Tevbe, 128) buyurmaktadır. Yine bir başka ayet-i kerimede Cenab-ı Hakk’ın, Resulullah sallallahu aleyhi vesellemin şahsında bütün müminlere şu ahlakı tembihlemektedir: “İyilikle kötülük bir olmaz. Sen (Kötülüğü) en güzel bir şekilde önle. O zaman seninle arasında düşmanlık bulunan kimse, sanki candan bir dost olur.” (Fussilet; 34) Demek ki bir kimse, kendisine şiddetli bir şekilde düşmanlık eden kimselere, Kur’an ahlakına bürünmüş olarak gitse, onları bir dost gibi bulacaktır. Bizlerin de Hz. Peygamber sallallahu aleyhi vesellem gibi Mü’min kardeşlerimize şefkatli ve merhametli davranmamız lazımdır. Doğruluk affetmeyi bildirir. Doğruluk tevazu yani alçak gönüllülük ve güzel ahlak sahibi olmayı ister. Ayette buyuruluyor: “Sana uyan müminlere, tevazu kanadını indir.” (Şu’ara; 215) Yine bir ayeti kerimede de buyuruluyor: “De ki: Eğer Allah’ı seviyorsanız, bana tabi olunuz ki Allah da sizi sevsin.”(Al-i İmran; 31) Bakıldığında “Emronulduğun gibi dosdoğru ol” uyarısı esasen Allah Resulünün ahlakının tamamını kapsamaktadır. O zaman bizler Resul aleyhisselatu vesselam’i tanımalıyız ki; “Emronulduğun gibi dosdoğru ol” uyarısına yaşayarak sahip olabilelim. Doğruluk, güler yüzlü, tatlı dili, yardımsever olmayı gerektirir. Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi vesellem buyuruyor ki: “İnsanların, her gün güneş yeniden doğduğunda vücutlarındaki eklem sayısınca sadaka vermeleri gerekmektedir. Dargın olan iki kişinin arasını düzeltmek sadakadır. Bir insanın eşyasını aracına yüklemesine yardım etmek de sadakadır. Güzel ve hoş bir söz de sadakadır. Namaza giden bir kimsenin attığı her adım bir sadakadır. Yol üzerinde insanlara eziyet veren bir engeli kaldırmak sadakadır.” (Buhârî, Cihâd ve’s-Siyer 2767). Peygamberimiz sallallahu aleyhi vesellem: “Yarım hurma da olsa sadaka vererek cehennem ateşinden korunun. Şayet onu da bulamazsanız biliniz ki, güzel söz de bir sadakadır” buyurmaktadır. (Buhari, Edeb 34) Doğruluk, ahde vefalı olmayı gerektirir. Dostlarımızdan zaman zaman ayrı düşer uzaklaşırız. Tekrar karşılaştığımız zaman onların hal ve hatırlarını sormak ahde vefadır. Bunun için Resulü Ekremin hayatını öğrenmeli ve bu doğrultuda yaşamalıyız. Her şey Allah’a kavuşmakla son bulur. Sen de Hakka vasıl olduğun zaman mânen ve maddeten tekamülünü tamama erdirmiş sayılırsın. Cenâb-ı Hak, içinde yaşadığımız şu dünyamızı biz insanları imtihan için yaratmıştır. Hayatın acı-tatlı yanlarını, üzücü dert ve sıkıntılarını sadece biz insanlar yaşıyor ve bunu da musibet olarak ifade ediyoruz. Demek ki hayatta derdi ve üzüntüsü olmak, öyle uğursuz ve çirkin saymamak lazım. Sonuçta imtihanı rıza çerçevesinde kazanmak var. Bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de arttığı gözlenen maddeye olan bağımlılık, gerçek değerleri kaybetmeye götürmektedir insanlığı. Bunun için gerçek bir silkinme yaşamalıyız. Bunun için de Hz. Muhammed sallallahu aleyhi vesellem’in yaşayışı bilinmeli, anlaşılmalı, tatbik edilmeli ki; insan gerçek değerlerle bir yaşam sürebilsin. Karıncaların bir reisi, arıların bir beyi, turnaların bir kılavuzu vardır. Çocuk annesini, küçük büyüğünü, öğrenci öğretmenini taklit eder. O zaman ne olursunuz, sorun; “Acaba benim önderim ve rehberim kimdir? Bizler kim gibi olmak isteriz? Nefsin istediği yolda olup sonu iyi olmayan biri mi, yoksa istikameti Allah yolu olup sonu kul sıfatına sahip olan biri mi? Hangisini isteriz? Sonuç Olarak İnsan her kimi seviyorsa kıyamette de onunla beraber haşrolacaktır. Seven sevdiği ile, sevgilisiyle yalnız kalmayı istemez mi? Beraber olmayı gözlemez mi? O halde maksuda yaklaşan bir hayat sürdürelim. Her gün evimize gittiğimizde kendimize Hz. Ömer radıyallahu anh gibi sorabiliyor muyuz; “Bugün Allah-u Zülcelâl için ne yaptım?” Aleyhisselatu vesselam Efendimiz buyuruyor: “İki günü eşit olan zarardadır.” Dün ne yaptım? Bugün ne yapıyorum? Yarın ne yapacağım? Ömür boşa geçirilecek, tembellikle heder edilecek kadar değersiz değildir. Hani bazı zamanlar şöyle derler, “Vakit öldürüyoruz.” Sormak lazım, “Hangi vakti? Hayatından olan vakti mi? Bu hayat bir daha verilmezken… – Beni en güzel bir biçimde yaratan kim? – Sayısız nimetlerle besleyip büyüten kim? – Atomdan güneş sistemine kadar her şeyi hizmetime veren kim? Bu soruların cevabını bulabilen insan, öğrenmenin maksadına ulaşmış demektir. Ne mutlu doğru hayatlarla “Emrolunduğun gibi dosdoğru ol” uyarısını bilinçli bir şekilde amel-i salihlerle yaşayanlara. Selam ve Dua ile. Yazar: Şerafettin Karaduman

Sahabenin Teslimiyeti ve Şahadet Arzusu

Boyun eğmek, kabullenmek ve neticesinde selamete çıkmak anlamlarına gelen teslimiyet, Kuran-ı Kerim’de Müslüman’ın, Allah Teâlâ’nın emirleri karşısında mutlak bir teslimiyeti anlamlarına gelir. Allah bu teslimiyetin nasıl olması gerektiğini ayetleriyle peygamberler aracılığıyla bizlere bildirmiştir. Teslimiyetin zirvesini İbrahim aleyhisselem’ın ateşe atılacağı zamanda Cebrail aleyhisselam yardımına geldiğinde sarf ettiği şu cümlelerinde görüyoruz: “Size ihtiyacım yok!… Ateşe yanma gücünü kim vermiştir.” “…Allah en güzel vekildir.” Böyle bir teslimiyetin neticesinde yakıcı özelliğine rağmen ateş İbrahim aleyhisselam’ı yakmamıştır. Çünkü yüce Mevla: “Ey ateş! İbrahim’e serin ve selamet ol” (Enbiya, 69) diye emir vermiştir. İlk önce ateşin yakıcı olduğundan korkmak yerine onun Rabbine karşı sağlam bir imana sahip olmalı insan. O ateşi yakıcı özellikte yaratan Allah’tan başkası değildir. Öyleyse korkulacaksa Allah’tan korkmalı, istenecekse de ona el açmalı. Sevginin de korkunun da sahibi odur. Nice hayrı şerre, şerri hayra çevirecek olan şey, Allah’a karşı teslimiyet ve sarsılmaz güvendir. İnsanı bu dünyada yakan ateşten daha şiddetli şeyler vardır. Bazen makam mevki, bazen evlad-ı iyal, bazen hastalık, bazen sağlık. Bazen varlık bazen darlık. Bazen uslanmaz nefis, bazen dünyanın aldatıcı özellikleri ateş kadar belki daha fazla yakar insanı. İşte insan her şeyle imtihan edilirken iradesinin hakkını vererek sarsılmaz bir teslimiyetin neticesi olarak “Allah bana vekildir” diyebilmelidir. Said Nursi hazretleri der ki, “İman tevhidi, tevhit teslimi, teslim tevekkülü, tevekkül saadet-i dareyni iktiza eder.” Allah’ın kabul ettiği hakiki iman Allah’ı birlemekle, O’nu bütün noksan sıfatlardan tenzih etmekle mümkündür. Böyle bir imanın insanı kayıtsız ve şartsız teslimiyete götüreceği muhakkaktır. İmandan kaynaklı teslimiyetin sonucu ise tevekküldür. Tevekkül sebeplerini yerine getirdikten sonra o işin neticesini Allah’a havale edip, hakkımızda takdir edileni hüsn-ü zan ile karşılamaktır. Bu da insanın dünya ve ahiret saadetine vesiledir. Böyleleri için ne korku ne de bir mahzuniyet söz konusudur. Onlar huzur içerisinde bu dünyada hayatlarını geçirebildikleri gibi ahirette de mükâfata nail olurlar… Böyleleri için Yüce Allah şöyle buyuruyor: “Hayır! Kim (güzel davranış ve) iyiliklerde bulunarak kendisini Allah’a teslim ederse, onun Rabbi katında ecri vardır, onlar için korku yoktur ve onlar mahzun olmayacaklardır.”(Bakara,112) Teslimiyeti özümsemiş, her şeyin gerçek sahibinin Allah olduğu bilinciyle hareket eden, hiç bir şeyin Allah’a gizli olmayacağına kalben mutmain olan; ihlâs ve samimiyet içerisinde, rıza-i ilahi doğrultusunda hayat süren insanın ölümünde de hak üzere olacağından ümit edilir. Ancak ölümü düşünmeyen, ölmeden önce hesap ve kitabını yapmayan, nefislerinin istek ve arzularına esir olarak ömrünü geçirenlerin ölümlerinin iman üzere olacağı tehlikededir. Ahirette de hesapları zordur. Peygamber aleyhisselatü vesselam buyuruyor ki: “Nasıl yaşarsanız öyle ölürsünüz, nasıl ölürseniz öyle diriltirsiniz.” (Münavi, Feyzü’l kadir) Şu dünyada yapmış olduğumuz ibadetleri sadece borç ödeme samimiyetsizliğiyle değil, kul olma şuuruyla, ihlâs ve samimiyetle yerine getirmeliyiz. İçten bir kulluk sergileyerek, hayatı tamamen Allah için yaşamalı, varlığımızı ve yokluğumuzu ona has kılmalıyız. Yeri ve zamanı geldiğinde candan da geçmeli, maldan da, mülkten de, makam mevkiden de; “Sen varsın, Sen bana yetersin. Sen varsan gam yok, keder yok. Senin sevgin olmayınca, Senin muhabbetin bulunmayınca kalbimde, hiçbir şey bana anlamlı değil, hiçbir şeyden de huzurlu olamam” demeli/ diyebilmeliyiz. Yüce Rabbimiz şöyle buyuruyor: “Kim ihsanda bulunan (biri) olarak yüzünü (kendini) Allah’a teslim ederse, artık gerçekten o kopmayan bir kulpa yapışmıştır, bütün işlerin sonu Allah’a varır.” (Lokman, 22) Sahabeler her şeylerini Allah’a teslim etmişlerdi Asr-ı Saadete baktığımız zaman başta Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi vesellem olmak üzere bütün sahabeler dinleri için hiçbir fedakârlıktan kaçınmamış, kimi malı ile kimi canı ile kimi evlad-ı iyali, makamı mevkisi ile dini mübin için hizmet etmişlerdir. Mesela bunlardan bir tanesi sadakatte ve samimiyette zirveleri tutmuş, Sıddık-ı Ekber Hz. Ebubekir radıyallahu anh’dır. O ki malının tamamını Allah yoluna sadaka olarak verdiğinde, Peygamberimiz aleyhisselatu vesselam: “Ya Ebu Bekir evine, çocuklarına ne bıraktın?” diye sormuştur. Sıdık-ı Ekber: “Allah ve Rasülünü, onların sevgisini bıraktım, yetmez mi Ya Resulüllah?” diye cevap vermiştir. Cennet kandili Hz. Ömer, Hz. Ebubekir radıyallahu anhuma ile hayırda her zaman yarış halindeydi; malının yarısını Allah için verdiğinde, bunu kayıp etmek olarak görmüyor, kazanmanın vesilesi biliyordu. Kendisine verilen makam mevkii emanet bilinciyle taşımaya çalışırken; “Kenar-ı Dicle’de bir kurt aşırsa koyunu, gelir de adli ilahi sorar Ömer’den onu” korkusuyla zahir olan Allah’a karşı sarsılmaz bir teslimiyeti söz konusuydu. “Şu orduyu kim donatır ve teçhiz ederse, ona cennet var,” dediğinde Allah Resulü, “O cenneti ben satın almak istiyorum” diyerek, 950 deve, 50 at, ayrıca 1000 dinarı Allah yolunda vermekte zerre kadar tereddüt etmedi, Zinnureyn lakaplı, meleklerin bile kendisinden hayâ ettiği Hz. Osman radıyallahu anh. Şahadet mertebesine kavuşarak da teslimiyetin en zirvesini yaşadı O. Sadakanın faziletini duyduklarında “veren el” olabilmek için ellerinde bir şey olmadığından çalışıp çabalayıp infak eden sahabelerin hayatıyla doludur, asrısaadet. Bir kuru ekmeğini ikiye bölen, varını yoğunu kardeşleriyle bölüşen, üst üste günlerce oruç tuttukları halde evlerine gelen bir fakiri geri döndürmemek için iftarlıklarını o fakire vermede tereddüt etmeyen sahabelerden ders almak adına ne yapıyoruz? En Kazançlı Alışveriş İnsanın kendi çalışmasından ve emeğinden başka eline geçecek hiçbir şey yoktur; zerre miktarı hayır işlese de karşılığını görecek şer işlese de. Her şeyini Allah’a hasreden, etmeyenden ayıklanacaktır. Dünyayı isteyene dünyayı, ahireti isteyene de ahireti verecektir, Allah. Ancak geçici dünya için bile birçok fedakârlıktan kaçınmazken ahiret için bu hayat sermayesiyle, dünya tarlasına ne ekiyor, ahiret için nasıl bir yatırım yapıyoruz. Önemli olan bu. Karşılığı rıza-i İlahi olan, mükâfatı cennet olan, saadet-i ebediye olan teklif karşısında insanın çok çalışması gerekmez mi? “Allah’ın vaadi haktır, sakın dünya hayatı sizi aldatmasın ve o aldatıcı (şeytan) da Allah hakkında sizi kandırmasın.”(Fatır,5) diye uyarıyor Allah, teminat veriyor insana. Yeter ki insan sözünde dursun. En büyük düşmanı şeytanın kandırmalarına kulak asmasın. O şeytan ki bazen günahlara Allah’ın mağfiretini ileri sürerek insanın günaha dalmasına sebep olur. Aslında insan kalubelada, ruhlar âleminde Allah’a söz vermiştir teslim olacağına ve şeytana uymayacağına dair. Kelime-i şahadet de verilen bu sözün teyididir. Bu nedenlerle Allah insanı iki yönlü bir özellikte yaratarak imtihana tabi tutmuştur. Nefsanî yönü, onun hayvani tarafını oluşturur; dünyaya meyillidir. Ruhani yönü melekût özelliğini, ulvi yönünü gösterir. İki özellik arasında tercihi insanın kazanıp kayıp etmesini belirleyen unsurdur. Yüce Allah bir ayeti kerimesinde şöyle buyuruyor: “Allah, Allah yolunda, çarpışıp öldüren ve öldürülen müminlerden, karşılığı cennet olmak üzere, mallarını ve canlarını satın almıştır. Bu onun üzerine Tevrat İncil ve Kur’an’da vaat edilmiş bir haktır. Allah’tan ahdine daha çok vefa gösteren kim vardır? Şu halde yapmış olduğunuz bu alış verişinizden dolayı sevinin, işte büyük kurtuluş budur.” (Tevbe, 111) Halık-ı Zülcelâl bu dünyada kar etmenin yollarını göstermiş, fani olan şeyleri ebedi bir nimet haline dönüştürmüştür. Haz ve lezzetleri dünyanın karanlığından çıkarıp ahiretin sonsuzluğuna bırakmıştır. Bu, Allah’ın emirlerini uygulamak üzere taahhüt edilen bir sözleşmeyle ve o sözleşmenin gereklerini yerine getirmekle mümkündür. Mümin Allah’a güvenen, Allah’ın da kendisine güvendiği insandır. Dünya malı bizi kabre kadar takip eder. Ancak salih amellerimiz, yaptığımız fedakârlıklar ise bizimle kalır, bize faydası dokunur. Bu dünyaya gelmek elimizde olmadığı gibi, gitmek de elimizde değildir. Varlığımız son bulacak, her şey gerçek Sahib’ine teslim edilecektir. Halık-ı Zülcelâl istediğini yaratmaya muktedir olduğu gibi almaya da muktedirdir. Onun takdirinin önünde hiç bir fani asla söz sahibi olamaz. Yüce Allah bir ayetinde şöyle buyuruyor: “De ki: ‘Sizin kendisinden kaçtığınız ölüm, muhakkak sizi bulacaktır. Sonra görünmeyeni ve görüneni bilene döndürüleceksiniz o size bütün yaptıklarınızı haber vereceksiniz.” (Cuma, 8) Can Emanetini Allah’a Teslim Etmek Allah yolunda nefsiyle mücadele edip onu terbiye eden, savaşarak şehit olan veya bu istikamet üzereyken eceliyle ölen insanın Allah’ın lütfettiği bağışlanma ve rahmet nedeniyle kazandıkları, nefislerinin tatmini için dünya zevkleri uğrunda malk-mülk biriktiren makam mevki peşinde koşanların sahip olduklarından daha iyidir. Ne şekilde olursa olsun bu ömür bitecek, öyleyse son pişmanlığın fayda vermeyeceği o gün için hazırlığımızı yapmalı, yüzümüzü ve kalbimizi her şeyimizle Allah’a döndürmeliyiz. Bu hususta Yüce Allah bir ayetinde buyuruyor ki: “Eğer Allah yolunda öldürülürseniz veya ölürseniz, Allah’ın size lütfettiği, mağfiret ve rahmet, onların biriktirdiklerinden, daha hayırlıdır. And olsun ki ölseniz de öldürülseniz de, muhakkak Allah’ın huzurunda toplanacaksınız.” (Ali İmran, 157-158) Ayrıca, Allah yolunda öldürülenlerin diri olduklarıyla ilgili ise Yüce Allah şöyle buyuruyor: “Allah yolunda öldürülenlere ölüler demeyin, aksine onlar diridirler, ancak siz fark edemiyorsunuz.” (Bakara, 154) Evet, şehitler sağdırlar, Allah tarafından rızıklandırılmaktadırlar. Onlar Allah’ın özel misafiridirler. Şehitler cennette istedikleri yerlere giderler. Şehitlere şefaat yetkisi verilmiştir. Şehitler için Peygamberlerin bile gıpta ettiği makamlar vardır. Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi vesellem buyuruyor ki: “Muhammed’in nefsi kudret elinde olan Allah’a yemin ederim arzu ederdim ki, Allah yolunda öldürüleyim, sonra tekrar diriltileyim, sonra yine öldürüleyim, sonra tekrar diriltileyim, sonra yine öldürüleyim.” (Buhârî, Îmân, 26; Müslim, İmâre 103; Nesâî, Cihad, 30) Başka bir hadisi şerifinde ise şahadet mertebesine ulaşan bir insanın önü alınmaz bu istek ve arzusunu şöyle ifade ediyor: “Cennete giren hiç kimse dünyaya geri dönmek istemez, yüzünde olan her şey orada vardır. Ancak şehit böyle değil. O mazhar olduğu ikramlar sebebiyle, yeryüzüne dönüp on kere şehit olmayı temenni eder.”( Buhari, Cihad 5, 21; Müslim, İmaret 108, 109,) Sahabede Şahadet Arzusu Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi vesellemin haklarında “Onlar gökteki yıldızlar gibidir, kim onlara tabi olursa hidayete erer” dediği, sahip oldukları her şeylerini Allah yoluna feda etmekten çekinmeyen sahabeler, şahadet şerbetini içenlere verilen müjdeleri duydukça onu elde etmek için bir birleriyle yarıştılar. Hep cihada katılmayı arzuladılar, bu hususta önde olmayı, önce ölmeyi bir ikram ve lütuf olarak gördüler. Onlar, tâbi oldukları Nur’dan ilham almışlardı. Fedakârlığın zirvelerdeki bayrağını teslimiyetin esintileriyle dalgalandırmanın nasıl olacağının talimini, stajını ondan görmüşlerdi çünkü. O eşsiz Önderimiz Hz Muhammed aleyhisselatu vesselam Allah’a güzel kul olmanın yollarını göstermiş, yetiştirdiği ve eğittiği ashabıyla dünyanın karanlığına bir aydınlık olarak sunmuştur. Onun içindir ki, o Asr-ı Saadet’in çocukları bile savaşa katılabilmek için ayak parmaklarının uçlarına basarak boylarını uzun göstermeye çalışıyorlardı. Aslında kocaman yüreklerini gösteriyor, savaştan geri kalmayı ise içlerine sindiremiyorlardı. Hele bunlardan, Semüre b. Cündeb ile Rafi b. Hadic radıyallahu anhuma vardı ki adeta bugünün büyük cüsseli insanlarına ders olacak samimiyetlerini ortaya koymuşlardır. Resulullah sallallahu aleyhi vesellem Uhud harbi için savaşa katılacakları tespit ederken, Rafi b. Hadic’i seçmiş Semüre b. Cündeb’i ise yaşı küçük olduğu için orduya seçmemişti. Arkadaşının harp için seçildiğini duyan Semüre’nin bir soluk babasının yanına varıp, “Halbuki ben onu güreşte yenerdim” diyerek yakınması, dillere destan bir hadisedir. Babası durumu Resulullah’a anlattığında Resulullah sallallahu aleyhi vesellem, güreş yapmalarını istemiştir. Neticede Semür’e b. Cündeb’in galip geldiğini gördüğünde onun da savaşa katılmasına müsaade etmiştir. İhtiyar sahabeler bu kervandan geri mi duracaklar? Durmadılar da; onlar da genç görünmek için ellerinden gelen gayretleri gösteriyor, dimdik duruyorlardı, ta ki Rasulüllah cihada onları da seçsin. Hz. Amr İbnu’l Cemuh radıyallahu anh başka bir yürektir, asrısaadetten. Ayağı sakat olduğu için, çocukları, harbe katılmasını engelliyorlardı. Rasulullah sallallahu aleyhi vesellem’e varıp, “Ben şahadetin kokusunu duyuyorum, ancak oğullarım harbe katılmama müsaade etmiyor,” diyerek yakındı. Katıldığı harpte kokusunu duyduğu, şahadet şerbetini içiverdi. (bkz. İbnü Hacer-Beyhaki, Sünen c.9, s. 24) Umeyr b. Humam radıyallahu anhın cennete kanat çırpışını da her müslümanın bilmesi gerekir. Bir gün Resulüllah konuşmasında, müslümanları cihada teşvik etmişti. Umeyr b. Humam çok etkilenmişti bundan. “Ah ne kadar güzel, cennetle aramızda bir nefeslik mesafe kalmış, demek ki cennete gitmek için Allah yolunda çarpışıp şehit olmak kafi…” dedi. O sırada torbasından hurmaları çıkarmış yemekteydi. Ama “Şu hurmalar yeninceye kadar yaşarsam bu uzun süredir,” diyerek hurmaları elinden fırlatıp düşman saflarına dalarak şahadet şerbetini içmiştir. (Müslim, İmare, 145) Uhud savaşı öncesi Abdullah b. Cahş’ın, Sa’d b. Ebi Vakkas radıyallahu anhumaya: “Gel savaştan önce bir dualaşalım, ben dua edeyim sen amin de sen dua et ben amin diyeyim.” diye sözleşmesi şahadete susamışlığın bir göstergesi olsa gerek. Abdullah bin Cahş şöyle dua ediyor: “Allah’ım benim bugün karşıma güçlü bir düşman çıkar, onunla kıyasıya çarpışayım. Sonra o beni öldürsün. Bununla yetinmeyip karnımı yarsın, kulaklarımı, burnumu kessin ve ben o halimle huzuruna çıkayım. Sen bana, ‘Sana verdiğim azalarımı, ne yaptın?’ dediğinde, ben de: ‘Ey Rabbim, emanet olarak verdiğin o azaları yerinde kullanamadım, hakkını veremedim. Senin huzuruna çıkmaktan haya ettim, bunun için onları senin Resulünün yoluna, senin yoluna harcadım,’ diyeyim.” Sa’d bin Ebi Vakkas diyor ki: “Bu duaya içimden ‘âmin’ demek gelmedi, ancak öyle sözleştiğimiz için ‘amin’ dedim. Vallahi duası da kabul oldu. Akşama doğru gördüm ki şehit olmuş, burnu ve kulağı kesilmiş, bir ipe sarılmış sallanıyordu.” (bkz. Hakim, II, 274-Taberani) Evleneceği gecenin sabahında, cihat çağrısını duyup, yıkanmadan cünüp olarak savaşa katılıp, melekler tarafından yıkanan, “el- gasil” lakaplı Hz. Hanzala’nın hayatında neyi öncelediği, neyi bilinç altına yerleştirdiği, neyi beklediği bizlere -düşünmek için- ne de büyük bir derstir. ( bkz. Bihar’ul- Envar, 20; 57) Ya Hz. Halid b. Velid radıyallahu anh. Yaklaşık yüz savaşa katılmış, vücudunun birçok yerinden yara almış, ancak ölüm hastalığına yakalanarak yatağında ölmüş. Böyle bir samimiyet inşallah ona da şahadet mertebesini kazandırmıştır herhalde. Evet, daha nice örneklerle de göreceğimiz gibi şahadet sahabede bir tutkuydu, o tutku Allah’a olan önü alınmaz bir aşk, dizginlenemeyen bir sevda, dost doğru bir istikamet, sarsılmaz bir teslimiyetti. Allah bizleri de onların cümlesine ilhak eylesin karını zararını düşünen akıllı kullarından eylesin. (Amin) Selam ve dua ile…

İslam’ın Başı Sonu Edeb

İnsanı hayatta üç şey değerli kılar: Güzel edeb, güzel ahlâk, şüphelerden uzaklaşmak. Ne güzel demiş Mevlana: “Efendi bilmiş ol ki: Edeb insanın bedeninde ruhtur. Efendi, edeb Allah dostlarının gözünün ve gönlünün nurudur.” İslam’ın başı sonu edeptir. İslam’da yemeği nasıl yiyeceğimizin de bir edebi vardır komşumuza nasıl hürmet etmemiz gerektiğinin de. Edeb bütün hayatımızı kuşatıcıdır. Abdurrahman es-Safurî rahmetullahi aleyh, “Allah, hiçbir kimseye akıl ve edepten başka daha üstün bir bağışta bulunmamıştır. O ikisi gencin güzelliğidir. Şayet onları kaybederse hayatın en güzel şeyini kaybetmiş olur.” demiştir. Edeb bizlere Peygamberlerin mirasıdır. Hz. Yusuf aleyhi selam’ın hayâsıdır. Edeb, saliha kadınların hâlidir. Hz. Meryem’in iffetidir. Edeb, Hz. Muhammed Mustafa sallallahu aleyhi vesellem’in her an hâlidir. Edeb, sahabenin radıyallahu anhum vasfıdır. Edeb Hz. Osman’ın yüzüne vuran Kur’an-ı Kerim nurudur. Edeb ama nasıl? Hz. Lokman aleyhi selam’ın oğluna verdiği öğütler edebin bütün halindeki fotoğrafıdır. Onun çocuğuna verdiği edebi Lokman Suresi’nde Rabbimiz bize şöyle anlatmıştır: “Hani Lokman, oğluna öğüt vererek şöyle demişti: Yavrucuğum! Allah’a şirk koşma! Çünkü şirk, elbette çok büyük bir zulümdür. Biz insana, anne ve babasını (onlara itaati) tavsiye ettik. … Bana şükret, anne babana da. Dönüş ancak banadır. … Küçümseyerek insanlardan yüzünü çevirme. “Ve yeryüzünde böbürlenerek yürüme!” Çünkü Allah, böbürlenen kibirlenenleri sevmez. Yürüyüşünde mutedil ol. Sesini de alçalt. Çünkü seslerin en çirkini, elbette eşeklerin sesidir. (Lokman; 13-19) Lokman aleyhisselam bir baba olarak oğluna edeb ile yaklaşır. Onun gönlünü hoş etmek için “Yavrucuğum!” diyerek söze başlar. Bir ebeveyn için en çarpıcı örnektir bu. Ama aslında Hz. Lokman, sadece anne-babalar için değil, bütün insanlar için edepte bir örnektir. Lokman aleyhisselamın bize verdiği ilk öğüt, Rabbimize karşı edepli olmamızdır. Yeri göğü yaratan, bizleri nice nimetlere donatan Rabbimize karşı edepli olup O’na hakkıyla iman etmemiz gerekmektedir. Hz. Lokman sonra anne babaya karşı edepli davranmayı öğütler. Anne baba, kişiyi Rabbinin yolundan saptırıyorsa onlara itaat yoktur ama buna rağmen onlara karşı edepli olmak icap eder. Hz. Lokman, anne-babanın ardından bütün insanlara karşı edepli olmayı öğütler. İnsanları küçümsememek, onlara karşı böbürlenmemek, çalımlı yürümemek, onlarla bağırıp çağırarak konuşmamak edeptendir. Hz. Lokman aleyhisselamın anlattıkları edebin özetidir: Allah-u Teâlâ ’ya karşı edeb, yakınlara karşı edeb ve bütün insanlığa karşı edeb. İnsan, bu edebi bir bütün olarak tamamladığında ise onun için kurtuluş vardır. Ama edeb denice Şair Nâbî Hazretlerinin “Ya Hu Kasidesi”ne konu olan yüce edebi de hatırlamak gerekir: Şair Nâbî, Sultan 4. Mehmed döneminde hacca gitmek üzere bir kısım devlet erkânıyla birlikte yola çıkmıştır. Kafile Medine-i Münevvere’ye yaklaşmıştır. Vakit gecedir. Resûlullah sallallahu aleyhi vesellem Efendimiz’e bir an önce ulaşma özlemiyle Nâbî’nin gözüne uyku girmemiştir. Fakat kafiledeki bir mühim adam, hem de ayaklarını kıbleye doğru uzatmış, uyumaktadır. Hz. Peygamber’in sallallahu aleyhi vesellem beldesinde, edebe aykırı böyle bir gaflet hâlini bir türlü hazmedemeyen ve çok üzülen Nâbî, içinden gelen bir ilhamla kasidesini bir anda irticalen söyleyiverir ve bir sır gibi kendine saklar. Ne var ki sır, sahibine ulaşmıştır. Kafile şafak vakti Medine-i Münevvere’ye girmektedir. Ravza-i Mutahhara’nın minarelerinden sabah ezanı okunmaktadır. Müezzin, ezanın ardından Türkçe bir kaside okumaya başlar. Nâbî, dikkat eder, okunan kendi şiiridir. Hemen minarenin kapısına koşar. Müezzine, “Allah aşkına, okuduğun bu kasideyi nereden öğrendin?” der. Müezzin şöyle cevap verir: “Bu gece rüyamda Efendimiz salallahü aleyhi vesellem’i gördüm, bana dedi ki: ‘Ya müezzin kalk yatma. Benim ümmetimden bana âşık bir zât benim kabrimi ziyarete geliyor. Muhabbetinden benim için şu kasideyi söylemiştir. İşte bu cümlelerle minareden onu istikbal et.’ dedi. Ben de hemen kalktım. Abdest aldım. Peygamberimiz’in iltifatına mazhar olan âşık acaba kimdir diye düşünerek minareye koştum. Öğretildiği gibi okudum.” Nâbî, “Ümmetimden mi, dedi?” diyerek sevincinden oracığa bayılıp düşer. O kaside şöyledir: Sakın terk-i edebden kûy-ı Mahbûb-i Hudâ’dır bu Nazargâh-i ilâhidir, Makam-ı Mustafâ’dır bu Felekde mâh-i nev, Bâbüsselâm’ın sîne-çâkıdır Bunun kandili Cevzâ, matla’-i ziyâdır Habib-i Kibriyâ’nın hâbgâhıdır fazilette Tefevvuk-kerde-i Arş-ı Cenâb-ı Kibriyâ’dır bu. Bu hâkin pertevinden oldu deycûr-i adem zâil Amâdan açdı mevcûdât düş çeşmin tûtiyâdır bu. Muraât-ı edep şartıyla gir Nâbî bu dergâha Metâf-ı Kudsiyandır cilvegâh-ı enbiyâdır bu Yani der ki: “Burası Allah’ın sevgilisinin beldesidir. Cenâb-ı Hakk’ın nazar buyurduğu, Ravza-i Nebî’dir. Bu gökteki yeni ay, Bâbüsselâm kapısının yüreği yanık âşığıdır. Ayın kandili Cevzâ yıldızı bile ışığının nurunu ondan almaktadır. Burası, Allah-u Zülcelâl’in Sevgilisinin ebedî istirahatgâhının, türbesinin bulunduğu yerdir ve fazilet bakımından Cenâb-ı Hakk’ın arşının bile üstündedir. Bu toprağın ziyâsından, yokluğun karanlıkları ortadan kalktı. Bütün yaratılmışların görmeyen gözleri açıldı, çünkü bu toprak, gözlere şifa veren sürmedir. Bu dergâha edep ölçülerini gözeterek gir; çünkü burası meleklerin tavaf ettiği ve Peygamberlerin tecelli ettiği bir yerdir.” Rabbim bizleri edeb yolundan ayırmasın…